Αποκριές - Καθαρά Δευτέρα - κυρά Σαρακοστή

Ήθη και έθιμα Αποκριάς σε όλη την Ελλάδα

Στην Ξάνθη το τελευταίο τριήμερο της αποκριάς έχουν το "κάψιμο του Τζάρου". Ο "Τζάρος" ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε πουρνάρια.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, οι κάτοικοι τον καίνε, ώστε το καλοκαίρι να μην υπάρχουν ψύλλοι.

Στη Νάουσα, κάθε χρόνο αναβιώνει το έθιμο "Γενίτσαροι και Μπούλες" που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία.
Οι Γενίτσαροι φορούν φουστανέλες, τσαρούχια, μάλλινες μακριές κάλτσες και γιλέκο, ενώ στο πρόσωπο φέρουν κερωμένο πανί με ζωγραφιστό μουστάκι. Στο κεφάλι, στη μέση και στο χέρι τους δένουν από ένα μαντήλι, ενώ στο λαιμό κρεμούν σταυρό και αλυσίδα με φυλακτό.
Οι Μπούλες είναι επίσης άνδρες, ντυμένοι με γυναικεία ρούχα και στο πρόσωπο φορούν βαμμένες μάσκες. Σύμφωνα με το έθιμο, τα χρόνια της τουρκοκρατίας οι αρματολοί έβρισκαν στις Απόκριες την ευκαιρία να κατέβουν στην πόλη μασκαρεμένοι και να γλεντήσουν με συγγενείς και φίλους, χωρίς να φοβούνται ότι θα τους αναγνωρίσουν οι Τούρκοι.

Στην Καστοριά, οι κάτοικοι ανάβουν μεγάλες φωτιές, τις "Μπουμπούνες", γύρω από τις οποίες στήνεται χορός. Στο τέλος, οι πιο τολμηροί πηδάνε πάνω από τη θράκα.
Έθιμο της ίδιας βραδιάς είναι και ο "χάσκαρης". Στην άκρη ενός πλάστη δένεται μία κλωστή και στην άκρη της κλωστής ένα βρασμένο αβγό. Ο αρχηγός της οικογένειας κρατά τον πλάστη και τον κατευθύνει στα στόματα των μελών, οι οποίοι προσπαθούν να το "πιάσουν".

Στο Λιτόχωρο Πιερίας αναβιώνουν έθιμα που έχουν σκοπό να διώξουν τα κακά πνεύματα. Αυτό το καταφέρνει ο Χορός των βωμολόχων που περνάει από  όλο το χωριό με πειράγματα στους περαστικούς. Το βράδυ της Κυριακής της Αποκριάς ανάβουν τα κέδρα στις γειτονιές, γύρω από τις οποίες στήνεται ξέφρενο γλέντι.

Στη Νέα Χαλκηδόνα Θεσσαλονίκης, αναβιώνει το έθιμο του γιαουρτοπόλεμου, που έχει τις ρίζες του στη Μικρά Ασία.
  
Στη Σκύρο αναβιώνει το έθιμο του "γέρου και της Κορέλας". Άντρες φορούν την παραδοσιακή φορεσιά του σκυριανού βοσκού και στη μέση τους κρεμούν μεγάλες κουδούνες.
Στη Νάξο, οι άντρες φορούν φουστανέλες και μάσκες και τριγυρνούν στις γειτονιές χορεύοντας και τραγουδώντας.

Αλμυροκουλούρα :τη νύχτα πριν την «Κυριακή της Τυρινής», τα κορίτσια ανακατεύουν αλεύρι, πολύ αλάτι και νερό και ψήνουν το μείγμα του ψωμιού που λέγεται «αλμυροκουλούρα» (δηλαδή πολύ αλμυρό ψωμί). Τα κορίτσια το τρώνε και πιστεύουν ότι τον άντρα που θα ονειρευτούνε εκείνο το βράδυ αυτόν και θα παντρευτούν.

Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεων και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής.
Η λέξη Καθαρή σημαίνει το ξεκίνημα της κάθαρσης των Χριστιανών που αρχίζει η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
                              Κούλουμα και ο χαρταετός
Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου  και τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας  στην φύση.
Με το χαρταετό πετάμε μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα και υποδεχόμαστε την άνοιξη.

Έθιμα σε όλη την Ελλάδα είναι  η λαγάνα και τα  νηστίσιμα φαγώσιμα (μαρουλάκια, κρεμύδια και σκόρδα, ταραμάς, ελιές, φασολάδα  κ.α.).
Στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν' αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια.
Αντίθετα άλλοι βάφουν μαύρα τα πρόσωπά τους με καπνιά ή μπογιά παπουτσιών,
καθώς χορεύουν και μεθούν όλη την ημέρα σε υπαίθριες συγκεντρώσεις.

                                        Η κυρά Σαρακοστή

     Σαράντα μέρες κρατά η νηστεία πριν από το Πάσχα.Τόσες νήστεψε και ο Χριστός στην έρημο.
Τις τρεις πρώτες μάλιστα μερικές γυναίκες δεν έβαζαν στο στόμα τους τίποτα , παρά νερό!Την τέταρτη βδομάδα έτρωγαν ειδικά φαγητά όπως σούπα , φασολάδα , πετιμέζι.
     Πόσο αργά περνούσε η Σαρακοστή για όσους νήστευαν!!Και παλιά , νήστευαν οι περισσότεροι!!

    Η κυρά Σαρακοστή ήταν το ημερολόγιό τους. Την παρίσταναν σαν μια καλόγρια. Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί και σχεδίαζαν μια γυναίκα. Δεν της έκαναν στόμα, γιατί συνέχεια νήστευε.Τα χέρια της ήταν σταυρωμένα γιατί όλο προσευχόταν.
    Είχε 7 πόδια , όσες και οι βδομάδες της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν και από ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο.

   Στη Χίο το πόδι το έβαζαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε πίστευαν πως θα ήταν καλότυχος.

  Αλλού έκαναν πάνινη την "κυρά Σαρακοστή" και τη γέμιζαν με πούπουλα.

   Στον Πόντο έπαιρναν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι. Έβαζαν μέσα 7 φτερά πούπουλα από κότα , το έδεναν στο ταβάνι και κρεμόταν εκεί όλη τη Σαρακοστή. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και από ένα φτερό. Ο "κουκουράς" , όπως το έλεγαν, ήταν ο φόβος των παιδιών.

   Τώρα η κυρά Σαρακοστή διακοσμεί τα τετράδια των παιδιών, όπου και τη ζωγραφίζουν, την τελευταία βδομάδα πριν την Καθαρά Δευτέρα.